IMAGE DETAILS

Artimo Fine Arts

Magician question and answer automaton 'album amicorum' book
with original leather case and instructions for use
Meussel et Fils à Genève, March 1823
Gold, enamel and tortoiseshell
H 20 x W 15 cm
Unique piece
Provenance: J.-G. & J.-C. Meüsel, Geneva, Jewellers at rue des Orfevres, 184 Geneva, dated 1823; Lydia Huber Strutt (1759-1832), Geneva acquired 1823 (?); Bernard Franck (1848-1924), 21 rue du Château d’Eau, Paris, exact date of acquisition unconfirmed, but likely before 1900; Henry & Sidney Hill, Berry-Hill Galleries, New York and London (formerly Frederick Berry & Sons of 25, Piccadilly), at the time specialists in gold boxes and objects, circa 1938; Maurice Sandoz, (1892-1958), Swiss nationality, resided variously in Burier, Switzerland, Rome, New York, Lisbon, Naples. Acquired the Magician, circa 1938; private collection, Europe
Literature: A. Chapuis, E. Gelis, Le Monde des Automates, vol. II, Paris 1928, pp. 170-172, figs. 438/439; A. Chapuis, À travers les collections d’horlogerie: gens et choses, Neuchâtel, La Baconnière, 1942, ch. IX; Letter signed by Henry D. Hill of Berry-Hill, New York, 23 December 1947 to Alfred Chapuis confirming that they had purchased a part of the Bernard Franck Collection some years earlier. (Alfred Chapuis Archive held at the Musée d’Horlogerie, Chateau-des-Monts, Le Locle. Inv. G48.); A La Vieille Russie, Inc. A Loan Exhibition of Antique Automatons, 3 November-5 December 1950, Private Printing by Spinner Press, New York. p. 58, cat. n° 151; Maurice Sandoz collection, Watches and Automata, Fondation Maurice & Edouard Sandoz, 2012, vol. III, pp. 201-202
Exhibition: A La Vieille Russie, Inc. A Loan Exhibition of Antique Automatons, 3 November-5 December 1950, New York

'The Magician book' is de enige bekende automaat met vraag en antwoord in boekvorm, bewaard in zijn originele etui met de originele gebruiksaanwijzing. Getekend en gedateerd MEUSSEL & FILS A GENEVE, Mars 1823.

Het boek is vervaardigd in goud, email en schildpad en bevat in de zijkant twee gouden schuiven. De onderste bevat zes vragen in goud en email, waarvan men er één uitkiest, bijvoorbeeld 'Quel est la plus Grand Bonheur', en deze plaatst in de bovenste schuif. Het sluiten van deze schuif zet het ingenieuze mechanisme in beweging. Het ontgrendelt het ovale gouden paneel op de voorkant van het boek dat een tafereel onthult in goud en veelkleurig email. Een tovenaar staat op een terras met balustrade met zicht op het meer van Genève en de Mont Blanc en beweegt zijn hoofd, raadpleegt een boek met zijn linkerarm, slaat vier maal met zijn toverstaf op de balustrade, kijkt opnieuw in zijn boek, waarop de balustrade opent en het correcte antwoord zichtbaar wordt 'CELUI DÉTRE AIMÉ'. Hij zwaait een laatste maal met zijn toverstaf en de balustrade sluit zich.

Van alle tovenaar automaten is dit het meest meest ingewikkelde mechanisme. Slechts zes andere zijn bekend in de vorm van snuifdozen. Twee in de Fondation Edouard et Maurice Sandoz (FEMS) in Pully in Zwitserland, een derde in het L.A. Mayer Institute for Islamic Art (Sir David Salomons Collection) in Jeruzalem, een vierde in het Landesmuseum Fur Musikautomaten in Seewen in Zwitserland, een vijfde uit de verzameling van koning Farouk van Egypte (Sotheby's New York, 08/06/2016, lot 81) en een zesde uit de McCoullough verzameling (Sotheby's Hong Kong, 13/10/2021).

Het boek is beschreven als de meest verbazingwekkende automaat uit de verzameling van Dr. Maurice Sandoz (1892-1958) en droeg ook zijn persoonlijke voorkeur weg. Hij gebruikte het als gastenboek, waarin de bezoekers van zijn spectaculaire verzameling automaten in zijn villa in Burier in Zwitserland, na afloop hun indruk konden achterlaten (Revue de voyages, Juni 1958). Hiertoe behoorden onder andere Anna von Bismarck, prins en prinses Frederick von Prussen, prins en prinses Doria Pamphili, Clémentine de Saxe Cobourg Gotha, Charlie Chaplin en zijn vrouw, enz.

Maurice Sandoz heeft tijdens zijn leven het boek maar één maal uit handen gegeven voor de tentoonstelling in 1950 A La Vieille Russie te New York.